TOMTAŞ (Tayyare ve Motor Türk Anonim Şirketi), Türkiye’nin ilk uçak fabrikası olarak 15 Ağustos 1925 yılında imzalanan sözleşme ile Kayseri’de kuruldu. Türkiye Cumhuriyeti, Cumhuriyet’in ilk yıllarında %51 Milli Savunma Bakanlığı, %49 Alman Junkers firması ortaklığıyla bu fabrikayı kurarak, havacılık sanayisine önemli bir adım attı. Dönemin Türkiye’sinde sermaye ve teknik malzeme eksikliği bulunmaktaydı. Bu sebeple ihtiyaç duyulan malzeme ve ekipmanların Almanya’dan getirilmesi kararlaştırıldı. Hamburg Limanı’ndan yola çıkan malzeme ve ekipmanları taşıyan gemiler İskenderun Limanı’na geliyor buradan da demir yoluyla Ulukışla’ya getiriliyordu. O dönemde Kayseri’de demiryolu bulunmuyordu. Ulukışla’dan at, deve ve kağnı arabalarıyla fabrikanın kurulacağı Kayseri’ye büyük zorluklar altında getiriliyordu. Bütün bu zorluklara rağmen fabrika, 6 Ekim 1926’da düzenlenen bir törenle açılarak hizmete girdi. 1926’da ilk olarak Junkers A-20 modelleri Kayseri’deki TOMTAŞ tesislerinde üretildi.
1925 yılında TOMTAŞ’ın Hisse Dağılımı
Junkers firmasının F-13 modelinin üretimi ile süreç devam etmiş olsa da Alman firması Junkers, ekonomik zorluklar gibi nedenlerle 28 Haziran 1928’de tüm hisselerini Türk Tayyare Cemiyeti’ne devretti. Aynı yılın 27 Ekim’inde ise TOMTAŞ resmen kapatıldı.
1930 yılında Türk Tayyare Cemiyeti, fabrikanın hisselerini Milli Savunma Bakanlığı’na devretti. Fabrika, 1932 yılında Kayseri Tayyare Fabrikası adını alarak üretime devam etti. Fabrikada, 1950 yılına kadar aralarında Alman Junkers A-20, Alman Gotha 145, Alman Junkers F-13, ABD Curtiss Hawk, ABD Fledgling, Polonya PZL P-24, İngiliz Magister model uçaklar ve planör olmak üzere çeşitli tip ve farklı özellikte 200 den fazla uçak üretildi. Ancak, 1940’lı yılların sonlarında, ikinci dünya savaşı sonrası havacılık pazarındaki fazlalıklar ve ekonomik nedenlerle fabrika üretimini durdurdu. 1950 yılından itibaren Hava İkmal ve Bakım Merkezi olarak faaliyetlerine devam etti.
TOMTAŞ Tesislerinin İlk İnşaat Görüntüleri
TOMTAŞ tesislerindeki (KTF) uçak montaj faaliyetleri
Erciyes Dağının Eteklerinde Üretilen Junkers F-13’ler
TOMTAŞ Tesisleri (KTF) Kış Görünümü
İngiliz Magister Uçaklarının Montajı
2020 yılında, tarihteki Türkiye’nin ilk uçak fabrikası olan TOMTAŞ’ın, aynı isimle aynı şehirde yeniden kurulması ve bölgede havacılık ekosisteminin desteklenmesi için Kayserili iş insanlarının girişimleri ile yeni bir çalışma başlatıldı. Çalışmalar neticesinde 2022 yılında TUSAŞ, ASFAT, TOMTAŞ Yatırım A.Ş. ve Erciyes Teknopark ile ortak girişim sözleşmesi imzalandı. Bu sözleşmenin akabinde 26 Ocak 2023 tarihinde TOMTAŞ Havacılık ve Teknoloji A.Ş.’nin resmi kuruluşu gerçekleştirildi.
2022 Yılı Ortak Girişim Sözleşmesi İmza Töreni